Blick auf die Hakenterrasse in Stettin

Monitor Metropolitalnego Regionu Szczecina

Monitor Metropolitalnego Regionu Szczecina

Jednym z najważniejszych aspektów ściślejszej integracji transgranicznego Metropolitalnego Regionu Szczecina jest zapewne percepcja i potrzeby jego mieszkańców. Jak mieszkańcy postrzegają swój region? Czy są pozytywnie nastawieni do transgranicznego charakteru regionu i czy są świadomi możliwości, jakie z tego wynikają? Jakie nadzieje i życzenia wiążą z dalszym rozwojem regionu? "Monitor Metropolitalnego Regionu Szczecina" analizuje odpowiedzi na te i inne pytania.

"Monitor Metropolitalnego Regionu Szczecina" to reprezentatywne badanie ludności prowadzone w regionie metropolitalnym. Za pomocą monitora mają być uzyskane wiarygodne dane o tym, jak mieszkańcy transgranicznego regionu metropolitalnego postrzegają go i kształtują w nim swoje życie codzienne. W ten sposób można lepiej rozpoznać potencjał i potrzeby regionu oraz stworzyć podstawy do wprowadzenia procesów zmian.

Pierwsze badanie w ramach "Monitora Metropolitalnego Regionu Szczecina" zostało przeprowadzone w okresie od 24.08. do 20.09.2022 r. na próbie statystycznej 2000 osób - 1000 po niemieckiej i 1000 po polskiej stronie Regionu Metropolitalnego. Zastosowaną metodą badania były wspomagane komputerowo wywiady telefoniczne (CATI) trwające od 15 do 20 minut. Do przeprowadzenia wywiadów po niemieckiej stronie Metropolitalnego Regionu Szczecina skoncentrowano się na powiatach Vorpommern-Greifswald i Uckermark. Po polskiej stronie w badaniu wzięły udział osoby z powiatów goleniowskiego, gryfińskiego, polickiego i stargardzkiego oraz miast Szczecin i Świnoujście. W ramach próby losowej starano się osiągnąć proporcjonalny do wielkości obszaru rozkład badanych na poszczególne obszary. Ponadto zadbano o reprezentatywny rozkład badanych pod względem wieku oraz płci.

Pojedyncze pytania odnosiły się do wiedzy badanych na temat przestrzennych granic regionu, do ich korzystania z ofert w obrębie całego regionu metropolitalnego, ich postrzeganie drugiej strony granicy, ich życzeń oraz oczekiwań w nawiązaniu do rozwoju regionu i postrzegania tożsamości regionalnej. Badanie zostało przeprowadzone razem z COBUS Marktforschung GmbH (Karlsruhe) uczestniczącym w przygotowaniu badania, zbieraniu i analizie danych oraz sporządzaniu sprawozdań. Monitor Metropolitalnego Regionu Szczecina powstał w ramach projektu Interreg VA „Model transgranicznego monitoringu – innowacyjne sposoby pozyskiwania danych w Metropolitalnym Regionie Szczecina” (INT 179).

Pytania i wnioski z Monitora Metropolitalnego Regionu Szczecina:

  • Znajomość nazwy

    • 53% niemieckich oraz 55% polskich badanych zna określenie „Metropolitalny Region Szczecina”. W Niemczech jest ono znane głównie z prasy drukowanej, natomiast w Polsce z internetu.
    • Badani zostali zapytani o ich spontaniczne skojarzenia z nazwą Metropolitalny Region Szczecin. Po obu stronach granicy kojarzona była ona przede wszystkim ze Szczecinem. Jednak duża część zapytanych osób nie potrafiła sobie wyobrazić, co nazwa ta oznacza: 26% po polskiej i 22% po niemieckiej stronie nie było w stanie spontanicznie skojarzyć nic z nią związanego.

    Skojarzenia

    • Respondenci mieli również trudności z odpowiedzią na pytanie o znaczenie nazwy „Metropolitalny Region Szczecina”. Aż 38% niemieckich i 29% polskich badanych nie było w stanie podać odpowiedzi na to pytanie. Natomiast 29% respondentów w Polsce i 11% w Niemczech wymieniło „aglomerację lub obszar powiązany” jako możliwe znaczenie. Nieco mniej niż jedna piąta badanych w Niemczech i jedna dziesiąta w Polsce wymieniła „centrum, punkt środkowy lub metropolię”.
    • Znane miasta, które zostały najczęściej wymienione w badaniu, to Szczecin, Świnoujście i Gryfino po polskiej stronie oraz Greifswald, Schwedt i Pasewalk po niemieckiej stronie granicy.
  • Częstotliwość przekraczania granicy

    • Respondenci zostali najpierw zapytani, kiedy ostatnio odwiedzili drugą stronę granicy. Ponadto celem było sprawdzenie, czy i w jakim stopniu ograniczenia w ruchu granicznym podczas pandemii koronawirusa miały wpływ na życie transgraniczne w regionie metropolitalnym. W rzeczywistości wizyty w kraju sąsiada były częstsze przed pandemią koronawirusa niż obecnie – około 40% badanych z Niemiec odwiedziło polską stronę co najmniej raz w miesiącu przed pandemią koronawirusa, podczas gdy około 30% badanych z Polski regularnie odwiedzało niemiecką stronę. Obecnie wskaźniki te są nieco niższe i wynoszą odpowiednio około 35% i 23%. Co drugi niemiecki i co trzeci polski respondent odwiedził w roku 2022, na który przypada badanie, przynajmniej raz sąsiednią stronę regionu .
    • Interesujące jest, że zwłaszcza młodsi badani z Niemiec (do 29 roku życia) podali, iż regularnie podróżują do Polski (43%).
    • Aż 35% polskich i tylko 14% niemieckich respondentów podało, że nigdy nie odwiedziło drugiej strony granicy.
    • Miasta Schwedt (24%), Pasewalk (20%) i Löcknitz (17%) są po niemieckiej stronie szczególnie często odwiedzane  przez  Polaków. Ankietowani Niemcy zaś odwiedzają po polskiej stronie przede wszystkim Szczecin (52%) i Świnoujście (42%).

    Środki transportu do przekraczania granicy

    • Wizyty po drugiej stronie granicy odbywają się na ogół samochodem. Powodem preferowania tego środka transportu w Niemczech jest przede wszystkim elastyczność godzin przyjazdu i odjazdu (52%), z kolei w Polsce najważniejsza są  połączone z tym wygoda i komfort (56%). Pozostałymi ważnymi powodami po obu stronach granicy były czas podróży (odpowiednio 38% i 46%) oraz dostępność celu podróży (odpowiednio 35% i 28%).
  • Powody do odwiedzenia sąsiedniej strony granicy

    • Głównymi powodami odwiedzin są zarówno dla polskiej jak i niemieckiej strony  jednodniowe wycieczki (odpowiednio 66% oraz 48%) oraz zakupy (odpowiednio 63% oraz 50%). Niemcy często korzystają też z usług gastronomicznych (44%), jednakże robi to zaledwie 9% Polaków.
    • Powody związane z pracą, takie jak dojazd do pracy lub na uczelnię, rzadko były wymieniane przez respondentów z obu państw jako powód do odwiedzenia sąsiedniej strony granicy. Przy czym w Polsce były one wymieniane częściej niż w Niemczech.
    • Ponad 99% badanych z Polski oraz około 75% badanych z Niemiec było już raz w Szczecinie. Około 15% zapytanych osób z Niemiec  odwiedza to miasto co najmniej raz w miesiącu (zwłaszcza młodzi do 29 roku życia: 27%), tak jak 42% Polaków, którzy sami nie mieszkają w Szczecinie. Dla osób mieszkających po niemieckiej stronie regionu metropolitalnego główne powody odwiedzin po drugiej strony granicy to jednodniowe wycieczki, urlop oraz zakupy, natomiast dla osób z Polski są to robienie zakupów i korzystanie z różnych usług, w tym medycznych. Dotyczy to w szczególności osób starszych.

    Powody przemawiające dotychczas przeciw odwiedzeniu sąsiedniej strony granicy

    • Głównymi powodami podanymi przez badanych z obu państw, z powodu których nie odwiedzono jeszcze sąsiedniej strony granicy, były brak zainteresowania lub brak potrzeby. Również brak możliwości oraz czasu odgrywały pewną rolę. Natomiast uprzedzenia wobec mieszkańców kraju sąsiada bądź brak znajomości języka prawie w ogóle nie stanowiły przeszkody.
  • Postrzeganie "tej innej" części regionu metropolitalnego:

    • Odwiedzający zarówno w polskiej jak i niemieckiej części Metropolitalnego Regionu Szczecina ocenili oferty turystyczne jako dobre (odpowiednio 85% oraz 91%). Niemieccy badani bardzo pozytywnie ocenili też oferty gastronomiczne (92%), z kolei polscy badani wysoko ocenili służby ratunkowe i bezpieczeństwo publiczne (85%) oraz wolontariat (83%).
    • Po polskiej stronie niemieccy badani byli raczej krytyczni wobec tematów języka i porozumiewania się, placówek dziennej opieki nad dziećmi oraz szkół a także opieki zdrowotnej. Również i polscy respondenci ocenili krytycznie stronę   niemiecką w zakresie języka i komunikacji oraz usług (fryzjer, usługi kosmetyczne itp.).

    Postrzeganie "swojej własnej" części regionu metropolitalnego:

    • Ogólne zadowolenie z oferowanych usług we własnym państwie wynosi 58% w Niemczech i 66% w Polsce. Natomiast młodsi respondenci z Polski do 29 roku życia są nieco bardziej krytyczni – tylko 59% z nich jest zadowolona.
    • W Niemczech jako główne powody niezadowolenia badani podali ograniczoną ofertę, brak infrastruktury oraz wysokie ceny. W Polsce krytykowano niedostateczne wykorzystanie usług, ich niską jakość i także wysokie ceny.

    Propozycje ulepszeń

    • Badani zostali poproszeni o wskazanie dziedzin, w których w ich części Metropolitalnego Regionu Szczecina nadal potrzebne są ulepszenia. Zarówno po stronie polskiej jak i niemieckiej na pierwszym miejscu jako dziedzinę wymagającą poprawy wskazano połączenia komunikacyjne - odpowiednio 42% i 47%.
    • Również opieka medyczna została uznana za wymagającą poprawy, zwłaszcza po polskiej stronie regionu, gdzie ponad połowa badanych (52%) uznała, iż dziedzina  ta wymaga poprawy.
    • Komunikacja i umiejętności językowe zostały ocenione lepiej w Polsce niż w Niemczech (szczególnie starsze pokolenie było tu bardziej krytyczne). Odpowiednio 48% i 30% nie widzi potrzeby poprawy w tym zakresie.

    Gotowość do korzystania z różnych usług:

    • Niemieccy respondenci pokazali się jako bardziej skłonni do korzystania z usług w sąsiednim państwie niż polscy. Niemcy wyrazili największe zainteresowanie usługami gastronomicznymi (75%), zakupami (72%) i ofertami turystycznymi (67%) po polskiej stronie. Choć polscy badani byli mniej zdecydowani na korzystanie z usług w Niemczech, 55% z nich zrobiłoby zakupy w Niemczech. Prawie połowa skorzystałaby też z usług gastronomicznych bądź wzięła udział w tamtejszych imprezach.
    • Natomiast około dwie trzecie badanych z obu państw nie wyobraża sobie korzystania z usług medycznych w sąsiednim państwie. W przypadku usług opiekuńczych odsetek ten wśród polskich respondentów jest jeszcze wyższy (81%). Także 81% polskich respondentów nie poszłoby po niemieckiej stronie granicy do fryzjera, nie skorzystałoby z zabiegów kosmetycznych oraz nie  zleciłoby przeprowadzenia napraw.
    • Generalnie jednak osoby, które chociaż raz odwiedziły sąsiednią stronę Metropolitalnego Regionu Szczecina, były bardziej otwarte na korzystanie z usług w kraju sąsiada niż osoby, które jeszcze w nim nie były.
  • Atrakcyjność regionu

    • Badani w Polsce i w Niemczech w podobnym stopniu uważają Metropolitalny Region Szczecina za atrakcyjne miejsce do życia i pracy (odpowiednio 56% i 57%). W szczególności starsze pokolenie (60+) wyraziło tą opinię.
    • Większość zapytanych widzi swoją przyszłość głównie we własnym państwie (95% Niemców, 84% Polaków). Jednak około 18% Polaków w wieku poniżej 30 lat jest w stanie wyobrazić sobie swoją przyszłość w Niemczech.

    Oczekiwania i życzenia dotyczące dalszego rozwoju regionu

    • Oczekiwania i życzenia dotyczące rozwoju regionu metropolitalnego związane są w szczególności z tematem mobilności. 35% polskich i 25% niemieckich badanych stwierdziło, że chciałoby rozbudowy infrastruktury i poprawy połączeń komunikacyjnych. Również rozwój gospodarczy regionu metropolitalnego zdaje się odgrywać istotną rolę dla jego mieszkańców: 22% niemieckich i 12% polskich zapytanych wyraziło chęć większego wzrostu gospodarczego w regionie, a odpowiednio 17% i 12% życzy sobie większej ilości miejsc pracy w ich okolicy. Zainteresowanie niemieckich badanych większą spójnością polityczną (20%) nie było natomiast podzielane przez polskich respondentów (tylko 6%).
    • 49% polskich i 45% niemieckich zapytanych nie było w stanie wyrazić konkretnych oczekiwań dotyczących dalszego rozwoju Metropolitalnego Regionu Szczecina. Odsetek "wstrzymujących się od głosu" był szczególnie wysoki po obu stronach granicy wśród badanych powyżej 60 roku życia. Respondenci, którzy wskazali dziedziny do dalszego rozwoju regionu, posiadali przeważnie, zarówno w Polsce jak i w Niemczech, wykształcenie wyższe.
  • Zalety i wady życia w regionie przygranicznym

    • Zapytani Niemcy szczególnie cenią sobie korzystne możliwości robienia zakupów (28%), ważna jest dla nich również wielokulturowość społeczeństwa (22%). Co dziesiąty badany szczególnie ceni sobie bliskość sąsiedniego państwa i otwartą granicę. Ten punkt wydaje się być najważniejszy dla Polaków: 39% wskazało go jako zaletę regionu przygranicznego. Wiele osób w Polsce ceni sobie również wielokulturowe społeczeństwo - 16% wyraziło taką opinię.
    • Wady życia w regionie przygranicznym były wskazywane znacznie rzadziej. Największą wadą z niemieckiej perspektywy (16%) jest przestępczość, aspekt, o którym nie wspomniał prawie żaden zapytany w Polsce (1%). Polscy respondenci jako wady wymieniali w szczególności brak infrastruktury (8%) i wysokie koszty życia (6%).

    Identyfikacja z Metropolitalnym Regionem Szczecina

    • 68% badanych z polskiej strony i 56% z niemieckiej strony granicy zgodziło się ze stwierdzeniem, że czują się obywatelami Metropolitalnego Regionu Szczecina, czyli jako jego mieszkańcy poza granicami lokalnymi i państwowymi.
    • W obu państwach głównie badani powyżej 45. roku życia określili się jako związani z regionem.
    • Na pytanie, jak można wzmocnić poczucie identyfikacji z regionem, badani odpowiedzieli, że przede wszystkim chcieliby rozbudowy infrastruktury (10% po polskiej stronie, 6% po niemieckiej stronie). W Niemczech respondenci wyrazili również chęć zwiększenia współpracy transgranicznej (6%). Z kolei w Polsce wymieniono rozbudowanie oferty informacyjnej na temat regionu (9%) oraz poprawę perspektyw na przyszłość (6%).
  • Region „na oku”

    • W Niemczech koncepcja Metropolitalnego Regionu Szczecina jest znana głównie z mediów drukowanych, a w Polsce z internetu. Ponieważ wiele badanych w obu państwach chciałoby zobaczyć szerszy zakres informacji o regionie, ten wniosek można wykorzystać do zwiększenia obecności i marketingu regionu metropolitalnego za pośrednictwem głównych kanałów informacyjnych wykorzystywanych w poszczególnych państwach.
    • Badanie wykazało, że nazwa Metropolitalny Region Szczecina bardziej znana jest osobom z wyższym wykształceniem. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że grupa ta miała już wcześniej w większym stopniu do czynienia z Metropolitalnym Regionem Szczecina. Interesujące byłoby dowiedzieć się, jakie są tego przyczyny (np. korzystanie z wybranych mediów). Na podstawie tych wniosków można by rozpocząć szersze rozpowszechnianie nazwy i koncepcji Metropolitalnego Regionu Szczecina, a tym samym dotrzeć do innych grup docelowych. Rozwój transgraniczny powinien obejmować wszystkie grupy społeczeństwa, jeśli ma być zrównoważony i skuteczny.

    Mój region, nasz region?

    • Mimo że nazwa Metropolitarny Region Szczecina nie jest jeszcze powszechnie znana, badani wyraźnie identyfikują się ze swoim regionem. Przykładowo 68% polskich respondentów wskazało, że czują się „obywatelami Metropolitalnego Regionu Szczecina”. W Niemczech potwierdziło to 56% badanych. Silniejsze poczucie przynależności wśród ludności polskiej może wynikać z tego, że centrum i imiennik regionu, czyli Szczecin, jest polskim miastem. Niemniej jednak identyfikacja po niemieckiej stronie wydaje się być bardzo wysoka, biorąc pod uwagę, iż wiele osób początkowo nie było w stanie z niczym skojarzyć określenia Metropolitalny Region Szczecina. Interesujące byłoby zbadanie powodów takiego zjawiska.
    • W obu państwach identyfikacja z regionem była znacznie niższa wśród badanych w wieku poniżej 45 roku życia niż wśród starszych badanych. Towarzyszy temu fakt, że zwłaszcza starsi badani określali region jako atrakcyjne miejsce.

    Nadal pozostają pewne przeszkody…

    • Mimo że region coraz bardziej się zrasta, nadal istnieją istotne różnice między niemiecką a polską stroną, które utrudniają wspólny rozwój, np. różnice w wynagrodzeniach. Relatywnie niska gotowość polskich badanych do korzystania z oferty usług w niemieckiej części Metropolitalnego Regionu Szczecina może wynikać z tego, że oferty po niemieckiej stronie są zwykle droższe, a płace po polskiej stronie niższe. Może to wskazywać, że niska gotowość do korzystania z usług jest w mniejszym stopniu kwestią chęci niż możliwości. Generalnie badanie pokazało, iż osoby, które już odwiedziły inną część Metropolitalnego Regionu Szczecina, były bardziej otwarte na korzystanie z usług po sąsiedniej stronie granicy niż osoby, które jeszcze po drugiej strony granicy nie były.
    • Ciekawe jest, że aż 35% polskich badanych i tylko 14% niemieckich badanych podało, iż odwiedziło drugą stronę granicy. Również w tym przypadku możliwym wyjaśnieniem jest, że Szczecin jako metropolia po polskiej stronie przyciąga więcej turystów niż niemiecka część regionu metropolitalnego o raczej wiejskim charakterze, a zatem więcej osób z Niemiec przyjeżdża do Polski niż odwrotnie. Może to być również powód, dla którego niemieccy respondenci wskazali wyższą średnią częstotliwość wizyt po polskiej stronie niż polscy  po  stronie niemieckiej.
    • Zadowolenie z warunków w kraju swojego pochodzenia wydaje się być mniejsze wśród osób poniżej 30 roku życia w polskiej części regionu metropolitalnego niż wśród ich rówieśników po niemieckiej stronie. Niemała część z nich potrafi sobie wyobrazić, że będą później żyć w Niemczech. Również różnica w wynagrodzeniach między Niemcami a Polską może być przyczyną takiego wyniku badania.
    • Część mieszkańców transgranicznego Metropolitalnego Regionu Szczecina nigdy nie była w jego sąsiedniej części. W przeciwieństwie do odpowiedzi na inne pytania, które nadal sugerują pewien stopień obcości, uprzedzenia wobec sąsiednich mieszkańców regionu i brak umiejętności językowych nie zostały wskazane tu jednak jako powody. Wydaje się raczej, że istnieje w regionie grupa ludności, która nie jest nastawiona ani przychylnie ani negatywnie względem bliższych kontaktów między niemiecką i polską stroną, a po prostu nie jest zainteresowana angażowaniem się w sprawy drugiej części regionu. Może to być związane z nadal istniejącymi barierami mentalnymi („postrzeganie tylko do granicy”) lub po prostu oznaczać, że sąsiednia strona granicy nie odgrywa roli w realiach życia tych ludzi (być może również dlatego, że obie części państwa nie są jeszcze tak bardzo ze sobą związane).
    • Podczas badania wskazano wiele pozytywnych aspektów życia w regionie przygranicznym i zasygnalizowano wyraźne zainteresowanie sąsiednią częścią regionu metropolitalnego. Pomimo rosnącej skali wymiany i ożywionego ruchu transgranicznego, pewne negatywne założenia wydają się być mocno zakorzenione. Stosunkowo wysoki odsetek niemieckich badanych wskazał, że jedną z wad regionu przygranicznego jest podwyższona przestępczość. Wątpliwe jest, czy odpowiada to faktom, czy też jest bardziej kwestią percepcji, a tym samym uprzedzeń.

    … ale też wiele możliwości!

    • Warto zauważyć, że zwłaszcza młodsi badani z Niemiec (w wieku do 29 roku życia) stwierdzili, że regularnie podróżują do Polski (43%). Jednym z możliwych wyjaśnień jest atrakcyjność szczecińskiej metropolii, która ma więcej do zaoferowania młodszym ludziom niż okolica po niemieckiej stronie.
    • Porozumiewanie się i umiejętności językowe zostały ocenione lepiej w Polsce niż w Niemczech. Powodem jest prawdopodobnie to, że Polacy uczą się niemieckiego znacznie częściej niż Niemcy uczą się polskiego. Dlatego też widzą mniej problemów komunikacyjnych podczas wizyt po drugiej stronie granicy.
    • Wśród młodych ludzi w regionie metropolitalnym istnieje silne życzenie, aby rozwój regionu postępował szybciej. Zapewniłoby to lepsze perspektywy na przyszłość, a tym samym miałoby pozytywny wpływ na postrzeganie atrakcyjności regionu przez młodsze pokolenie. Przy czym takie czynniki jak silniejszy wzrost gospodarczy lub więcej lokalnych miejsc pracy sprzyjałyby również pozytywnemu postrzeganiu regionu przez inne grupy wiekowe. Zmiany te ułatwiłyby osobom, które właściwie czują się w swoim regionie bardzo dobrze, pozostanie w nim bez konieczności  przeprowadzania się chociażby z powodów zawodowych.
    • Z punktu widzenia mieszkańców szczególnie ważne dla rozwoju regionu są rozbudowa infrastruktury i lepsze połączenia komunikacyjne. Zapewniłyby one większą mobilność (nie tylko) młodszemu pokoleniu, a tym samym wspierałyby integrację i rozwóji regionu. Tam, gdzie więcej jest okazji do spotkań na żywo, jest też więcej wymiany, a co za tym idzie, więcej wzajemnego zrozumienia.
    • Pytanie o korzystanie z transportu w Metropolitalnym Regionie Szczecina pokazało, że samochód pozostaje na pierwszym miejscu jako środek transportu. Równocześnie istnieje zapotrzebowanie na transgraniczny transport publiczny, ale ten (jeśli istnieje) pozostawia tak wiele do życzenia pod względem elastyczności, komfortu, czasu podróży i dostępności do różnych miejsc docelowych, że większość mieszkańców ostatecznie wybiera własny samochód. Sektor transportu, a w szczególności rozwój dobrego transgranicznego transportu publicznego, powinien zatem odgrywać kluczową rolę w dalszym rozwoju regionu.
    • Młodsze osoby są tymi, które są bardziej niezadowolone ze swojego regionu, ale również i tymi, od których w dużej mierze zależy przyszły rozwój całego regionu metropolitalnego. Dlatego w procesie dalszego kształtowania regionu, należy uwzględnić w szczególności ich potrzeby, w tym większe możliwości mobilności i lepsze warunki na rynku pracy.